De elektrificatie van de samenleving en de Europese sluiting van gas-, steenkool- en kerncentrales, gecombineerd met onzekerheid over de ontwikkeling van voldoende flexibiliteit, zou kunnen leiden tot een overschrijding van de norm voor leveringszekerheid in Nederland voor het eerst in 2030. Dit blijkt uit het rapport 'Monitoring Leveringszekerheid 2022', een analyse die TenneT jaarlijks uitvoert namens het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

In het rapport 'Monitoring Leveringszekerheid 2022' analyseert TenneT, op basis van tientallen scenario's, of er voldoende productiecapaciteit in Nederland is om de binnenlandse elektriciteitsvraag op korte, middellange en lange termijn te dekken. Het blijft belangrijk om actief beleid te voeren om ervoor te zorgen dat de markt tijdig voldoende flexibiliteit realiseert, zowel aan de vraag- als aan de aanbodzijde, om de leveringszekerheid op lange termijn te blijven garanderen.

Conclusies

Tot 2025 is er voldoende binnenlandse productiecapaciteit in Nederland om aan de nationale elektriciteitsvraag te voldoen. Vanwege de elektriciteitsverbindingen van TenneT met andere landen (interconnectie) wordt tot 2025 niet verwacht dat de norm (maximaal 4 uur per jaar gedeeltelijke tekorten aan elektriciteitsvoorziening ten opzichte van de vraag) wordt overschreden in extreme weers- en uitvalscenario's. Vanaf 2030 neemt de leveringszekerheid af in vergelijking met eerdere analyses van Monitoring Leveringszekerheid. In het basisscenario wordt de norm voor leveringszekerheid (4 uur) voor het eerst met 0,5 uur overschreden, tot een niveau van 4,5 uur. Vanwege de afnemende mogelijkheid van steun van omringende landen, mede door de sluiting van gas-, steenkool- en kerncentrales, neemt het belang van voldoende beschikbare flexibiliteit aan de vraag- en/of aanbodzijde binnen Nederland toe. Ook het uitbreiden van de capaciteit van stroomverbindingen met het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië kan bijdragen aan een hogere leveringszekerheid.

Leveringszekerheid minder vanzelfsprekend

Met een beschikbaarheid van 99,99963% was de betrouwbaarheid van de hoogspanningsnetten in Nederland vorig jaar opnieuw zeer hoog, maar het energiesysteem en de elektriciteitsmarkt zijn volop in beweging. Maarten Abbenhuis, COO van TenneT: "Leveringszekerheid heeft momenteel terecht volledige politieke en maatschappelijke aandacht. Sinds de Russische aanval op Oekraïne en de daaropvolgende energiecrisis is onze afhankelijkheid van andere landen voor energievoorziening duidelijk zichtbaar geworden en is de energievoorziening minder vanzelfsprekend dan voorheen. Het realiseren van de klimaatdoelstellingen, waarbij we niet of veel minder afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, is alleen realistisch met sterke Europese samenwerking. Dit brengt nieuwe uitdagingen met zich mee die de komende jaren steeds meer aandacht zullen vereisen."

Tot 2025 is de leveringszekerheid in Nederland binnen de norm. Er is voldoende productiecapaciteit in Nederland in deze periode om aan de nationale elektriciteitsvraag te voldoen. Op middellange tot lange termijn (2025-2030) nemen de onzekerheden toe. In Nederland en de meeste landen in Europa zal de elektrificatie van de samenleving toenemen. Een verdere afname van de productiecapaciteit van gas-, steenkool- en kerncentrales en een toename van het aandeel variabele hernieuwbare energie maken het elektriciteitssysteem steeds meer afhankelijk van het weer.

Mogelijke tekorten als gevolg van onzekerheden in flexibiliteit

Vanaf 2030 kunnen productietekorten ontstaan, die mogelijk niet volledig voldoen aan de gewenste elektriciteitsvraag in Nederland gedurende alle uren van het jaar. Dit hangt nauw samen met de aanname van de beschikbare hoeveelheid flexibiliteit, bijvoorbeeld vanuit batterijcapaciteit. Huidige aannames zijn gebaseerd op aanvragen van marktpartijen voor het aansluiten van batterijcapaciteit. De daadwerkelijke realisatie is nog onzeker. Hoe vaak en hoe groot toekomstige tekorten zullen zijn, wordt beïnvloed door de ontwikkeling van internationale stroomverbindingen, vraagrespons, investeringen in nieuwe energiecentrales of de sluiting van bestaande energiecentrales, zowel in Nederland als in het buitenland.

De risico's rondom deze ontwikkelingen zijn toegenomen ten opzichte van eerdere analyses, met name door verwachte ontwikkelingen in het buitenland, die concreter in kaart zijn gebracht door Europese hoogspanningsnetbeheerders.

Investeer in flexibiliteit en interconnectie

Abbenhuis: "Om toekomstige leveringszekerheid te waarborgen, moet het beleid zich vooral richten op de flexibilisering van de vraag, de ontwikkeling van opslag en de stimulering van regelbare productiecapaciteit. Welke bronnen van flexibiliteit zullen worden gebruikt om de leveringszekerheid tot 2030 te ondersteunen, staat ter discussie. Tegelijkertijd zou bijvoorbeeld het uitbreiden van de interconnectiecapaciteit met het Verenigd Koninkrijk of Scandinavië een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren aan de leveringszekerheid in de jaren na 2030."

Tot slot benadrukt het rapport het toenemende belang van flexibiliteit en interconnecties om de leveringszekerheid van elektriciteit in Nederland te behouden. Naarmate het land en zijn buurlanden overschakelen naar meer hernieuwbare energiebronnen en traditionele energiecentrales sluiten, wordt het cruciaal om potentiële tekorten en onzekerheden aan te pakken. Dit vereist niet alleen sterke Europese samenwerking, maar ook proactief beleid gericht op het bevorderen van flexibiliteit aan de vraagzijde, energieopslag en regelbare productiecapaciteit, samen met het uitbreiden van interconnecties met andere landen.